'Chẳng ai quan tâm bạn học trường nào'

Tuyên bố của CEO Alex Karp được xem là một cú sốc, thách thức vai trò của tấm bằng đại học vốn được coi là cửa ngõ bắt buộc để bước vào giới công nghệ cao và tầng lớp trí thức. Điều đáng nói là chính ông Karp lại là một trí thức "chính thống", sở hữu tới ba bằng đại học, bao gồm cả bằng tiến sĩ lý thuyết xã hội học cổ điển. Giờ đây, ông lại trở thành một trong những tiếng nói mạnh mẽ nhất chống lại tính "thiêng liêng" của tấm bằng cử nhân.

Quan điểm này được đưa ra trong bối cảnh Palantir vừa công bố những kết quả kinh doanh ấn tượng: doanh thu quý lần đầu vượt mốc 1 tỷ USD, tăng 48% so với cùng kỳ, và cổ phiếu tăng gần 600% trong một năm, đưa giá trị vốn hóa công ty lên khoảng 430 tỷ USD.

Trong thế giới quan của ông, danh tiếng Ivy League hay xuất thân đều bị vô hiệu hóa, điều duy nhất quan trọng là trở thành một "Palantirian". Karp và các đồng sáng lập như Peter Thiel, Joe Lonsdale, cùng chung quan điểm rằng hệ thống đại học Mỹ đang lỗi thời, thiên vị và xa rời tiêu chí thực tài.

Không chỉ dừng lại ở lời nói, Palantir đã triển khai Meritocracy Fellowship – một chương trình thực tập 4 tháng dành cho học sinh vừa tốt nghiệp phổ thông. Tiêu chí tuyển chọn hoàn toàn dựa trên năng lực học tập, yêu cầu điểm SAT/ACT nằm trong top 2% toàn quốc.

Alex Karp, CEO của tập đoàn công nghệ Palantir

Chương trình này được quảng bá bằng một thông điệp mạnh mẽ: "Bỏ nợ (học phí), bỏ sự tẩy não, lấy bằng Palantir". Đây là một sự phản công trực diện vào quy trình tuyển sinh đại học mà CEO Karp cho là "mờ ám" và "đánh mất tinh thần học thuật". Về mặt chiến lược, Palantir đang xây dựng một hệ thống giáo dục nội bộ, tương tự mô hình đào tạo nghề của Đức hay Nhật Bản, nhưng được gắn với thương hiệu Silicon Valley và một con đường sự nghiệp được bảo chứng.

Động thái của Palantir không hề đơn lẻ. Làn sóng dịch chuyển từ bằng cấp sang kỹ năng thực tế đang diễn ra mạnh mẽ.

Một khảo sát năm 2025 của ResumeTemplates.com cho thấy 25% công ty đã bỏ hoặc lên kế hoạch bỏ yêu cầu bằng cử nhân, và 69% nhà tuyển dụng ưu tiên kinh nghiệm hơn học vấn.

Các gã khổng lồ công nghệ cũng đi theo xu hướng này. IBM cho biết hơn 50% vị trí tuyển dụng tại Mỹ không cần bằng cử nhân. Tại Google, tỷ lệ yêu cầu bằng cử nhân đã giảm từ 93% (năm 2017) xuống còn 77%.

Lịch sử ngành công nghệ Mỹ luôn có mối quan hệ vừa phụ thuộc, vừa nổi loạn với đại học. Từ chỗ là bệ phóng cho Silicon Valley (Stanford, MIT), các trường đại học dần bị thách thức bởi những biểu tượng bỏ học thành công như Steve Jobs, Bill Gates, Mark Zuckerberg. Giờ đây, trong kỷ nguyên AI, tuyên bố của CEO Karp như một cú xoay trục, biến đại học từ "điều kiện cần" thành "một lựa chọn, nếu không muốn nói là thừa".

Tuy nhiên, chiến lược của Palantir cũng gây ra nhiều tranh cãi và hoài nghi. Tuyên bố của Karp được đưa ra trong bối cảnh công ty đang có kế hoạch giảm 500 nhân sự để hướng tới mô hình siêu tinh gọn, với mục tiêu tăng doanh thu gấp 10 lần nhờ tự động hóa và AI.

Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu chương trình thực tập của Palantir có phải là một tấm vé sự nghiệp dài hạn, hay chỉ là một hợp đồng ngắn hạn để phục vụ cho tham vọng AI hóa quy trình làm việc?

Về mặt hình ảnh, Alex Karp đang định vị Palantir như một biểu tượng phản kháng văn hóa học thuật Mỹ. Nhưng đây cũng là một nước đi rủi ro. Việc phá bỏ một chuẩn mực xã hội có thể bị xem là một công cụ tuyển dụng mang tính PR hơn là một triết lý thực sự.

Câu hỏi lớn nhất vẫn còn bỏ ngỏ: Khi các tập đoàn ở Silicon Valley có đủ sức mạnh để tạo ra "bằng cấp" của riêng mình, liệu họ đang thực sự giải phóng nhân tài khỏi gánh nặng học phí, hay chỉ đang chuyển quyền lực kiểm soát từ hệ thống giáo dục sang hệ thống doanh nghiệp? Chương trình thực tập của Palantir có đủ sức thay thế tấm bằng đại học, hay chỉ là một khẩu hiệu sắc bén phục vụ cho chiến lược kinh doanh trong cơn sốt AI?