Hơn 1,2 triệu người không có lương hưu sẽ được nhận khoản tiền này hằng tháng từ ngày 1/7

Thực tế, gánh nặng tuổi già luôn là một vấn đề nhức nhối đối với nhiều người cao tuổi, đặc biệt là những ai không có nguồn thu nhập ổn định từ lương hưu hay các khoản trợ cấp xã hội. Thống kê của Bộ Nội vụ (tiền thân là Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội) cho thấy, tính đến cuối năm 2022, cả nước có khoảng 14,4 triệu người đã nghỉ hưu. Tuy nhiên, bên cạnh đó, còn một bộ phận không nhỏ người cao tuổi, ước tính khoảng 5 triệu người từ 60 đến dưới 80 tuổi, không thuộc hộ nghèo, không bị khuyết tật nhưng cũng không được hưởng bất kỳ khoản trợ cấp hàng tháng nào.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng về thực trạng này, nhấn mạnh rằng đối với nhóm người cao tuổi nêu trên, khi sức khỏe suy giảm và khả năng lao động không còn, họ có thể đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Tổ chức công đoàn cũng đưa ra ví dụ từ nhiều quốc gia trên thế giới, nơi trợ cấp tuổi già được xem là một tầng quan trọng trong hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng, đóng vai trò như một "tấm lưới an sinh" bảo vệ người dân khi về già.

Từ thực tế đó, ngân sách nhà nước cần có những chính sách thiết thực để đảm bảo một khoản thu nhập tối thiểu cho những người cao tuổi không may mắn có được lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng. Về lâu dài, công đoàn cũng khuyến nghị hướng tới việc xã hội hóa công tác hỗ trợ người cao tuổi, huy động các nguồn lực từ cộng đồng để có thể nâng cao mức hưởng và có lộ trình điều chỉnh giảm dần độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội một cách phù hợp.

Người đủ 75 tuổi trở lên, không có lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội dự kiến 500 nghìn đồng/tháng (Ảnh minh hoạ)

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, với hiệu lực từ ngày 1/7, đã mở ra một chương mới cho chính sách an sinh xã hội. Theo đó, trợ cấp hưu trí xã hội được định nghĩa là một loại hình bảo hiểm xã hội do ngân sách nhà nước đảm bảo. Đây là sự kế thừa và phát triển từ quy định cũ về trợ cấp xã hội hàng tháng cho người cao tuổi, nhưng có những điều chỉnh quan trọng nhằm mở rộng đối tượng thụ hưởng và nâng cao hiệu quả hỗ trợ.

Điểm đáng chú ý nhất là sự giảm nhẹ độ tuổi được hưởng trợ cấp. Cụ thể, thay vì 80 tuổi như quy định trợ cấp xã hội hàng tháng hiện hành, từ ngày 1/7/2025, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không nhận lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng sẽ đủ điều kiện nhận trợ cấp hưu trí xã hội.

Không chỉ vậy, Luật còn quy định mở rộng hơn nữa cho các trường hợp công dân từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi. Nếu thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và đáp ứng đủ các điều kiện khác, nhóm này cũng sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Mức trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng sẽ được Chính phủ quy định dựa trên tình hình phát triển kinh tế - xã hội và khả năng cân đối của ngân sách nhà nước từng thời kỳ. Tuy nhiên, theo dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về trợ cấp hưu trí xã hội, mức trợ cấp dự kiến sẽ là 500.000 đồng/tháng.

Chính sách này dự kiến sẽ có tác động trực tiếp đến hơn 1,2 triệu người cao tuổi ngay khi có hiệu lực. Ngân sách nhà nước dự kiến sẽ chi khoảng 4.000-5.000 tỷ đồng cho giai đoạn triển khai chính sách này.

Để đảm bảo tính linh hoạt và phù hợp với biến động của nền kinh tế, Chính phủ sẽ thực hiện rà soát và xem xét việc điều chỉnh mức trợ cấp hưu trí xã hội định kỳ 3 năm một lần. Ngoài ra, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội, khả năng cân đối ngân sách và việc huy động các nguồn lực xã hội, Ủy ban nhân dân tỉnh có thể trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định hỗ trợ thêm cho những người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Đặc biệt, về lộ trình giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ là cơ quan có thẩm quyền quyết định dựa trên đề nghị của Chính phủ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

(Ảnh minh hoạ)

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 cũng đưa ra một giải pháp mới cho những người lao động đã đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu. Cụ thể, nếu những người này có thời gian đóng bảo hiểm xã hội nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, đồng thời không nhận bảo hiểm xã hội một lần và không bảo lưu thời gian đóng, họ có thể yêu cầu được hưởng trợ cấp hàng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Thời gian hưởng và mức hưởng trợ cấp hàng tháng này sẽ được xác định dựa trên thời gian đóng và căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Mức trợ cấp hàng tháng thấp nhất sẽ bằng với mức trợ cấp hưu trí xã hội. Tuy nhiên, nếu tổng số tiền tính toán dựa trên thời gian đóng, căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động cao hơn mức trợ cấp hưu trí xã hội tại thời điểm giải quyết hưởng cho khoảng thời gian từ khi đủ tuổi nghỉ hưu đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, thì người lao động sẽ được hưởng mức trợ cấp cao hơn.

Trong thời gian hưởng trợ cấp hưu trí, người lao động sẽ được ngân sách Nhà nước đóng bảo hiểm y tế. Khi qua đời, người lo liệu hậu sự sẽ được nhận hỗ trợ chi phí mai táng theo quy định của pháp luật về người cao tuổi.

So với Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, trợ cấp hưu trí xã hội là một chính sách hoàn toàn mới được bổ sung trong Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024. Sự ra đời của chính sách này thể hiện nỗ lực của Nhà nước trong việc quan tâm, chăm lo cho đời sống của người cao tuổi, đặc biệt là những người không đủ điều kiện để hưởng lương hưu hay trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng. Đây là một bước tiến quan trọng, góp phần củng cố và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội, đảm bảo một cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người dân khi về già.