Có 3 kiểu gia đình không bao giờ có thể nuôi dạy được những đứa con xuất sắc dù họ có cố gắng đến đâu, nói trúng nhà bạn thì đừng vội buồn

Là một nhà giáo với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục, tôi từng chứng kiến vô số câu chuyện nuôi dạy con của các gia đình. Có những bậc cha mẹ tận tâm hết mực, thế nhưng kết quả lại không như kỳ vọng. Ngược lại, có những phụ huynh tưởng chừng như "buông lỏng", lại nuôi được những đứa trẻ tự tin, bản lĩnh và tỏa sáng.

Vì sao có những bậc cha mẹ càng cố gắng lại càng nuôi con "lệch hướng"? (Ảnh minh họa)

Hôm nay, tôi muốn chia sẻ một chủ đề thực tế nhưng cũng đầy trăn trở: Vì sao có những gia đình, dù vất vả thế nào, cũng khó nuôi dạy được con cái thành tài?

Dưới đây là 3 kiểu gia đình tiêu biểu. Có thể bạn sẽ thấy đâu đó bóng dáng mình trong đó. Nhưng đừng vội phật ý, vì phản tư là để thay đổi, không phải để tự trách mình.

1. Gia đình kiểu kiểm soát quá mức

Biểu hiện thường thấy:

- Con làm thủ công, cha mẹ ngồi kè kè bên cạnh, thấy sai là sửa ngay.

- Con chơi với bạn, người lớn đi theo sát, sợ bị ngã hoặc "nhiễm thói hư".

- Con mặc gì, ăn gì, học gì, tất cả đều do cha mẹ quyết định.

Vấn đề thật sự của những đứa trẻ:

Chúng được bảo bọc quá mức, không có cơ hội tự quyết định, cũng chẳng được phép sai lầm. Dần dần, trẻ trở nên rụt rè, phụ thuộc, thiếu khả năng tự giải quyết vấn đề. Khi bước vào đời, chúng dễ hoang mang, sợ hãi trước thử thách một dạng "bất lực học được" đầy đáng tiếc.

Hướng điều chỉnh:

- Trao quyền được thử và sai cho trẻ: Để con tự chọn quần áo, tự lên kế hoạch học tập, dù có chưa hoàn hảo cũng không sao.

- Làm "giàn giáo", không làm "trực thăng giám sát": Chỉ xuất hiện khi con thật sự cần giúp, thay vì kè kè mọi lúc.

- Chủ động cho con quyền lựa chọn: "Cuối tuần con muốn đi leo núi hay đến thư viện?".

2. Gia đình kiểu "bỏ quên cảm xúc"

Biểu hiện thường thấy:

- Bố mẹ bận rộn, con nhỏ gửi nội trú hoặc nhờ người trông hộ.

- Giao tiếp hàng ngày chỉ xoay quanh: "Làm bài xong chưa?", "Thi được mấy điểm?"...

- Cảm xúc của trẻ bị bỏ qua, phụ huynh chỉ biết nói: "Bố mẹ làm tất cả cũng là vì con".

Vấn đề thật sự của những đứa trẻ:

Bề ngoài, chúng không thiếu thốn điều gì, nhưng bên trong lại trống rỗng. Chúng ít nói, khó mở lòng, hoặc có khi nổi loạn để được "nhìn thấy". Khi cảm xúc không được tiếp nhận và đáp lại, trẻ sẽ học cách khép mình và dần mất kết nối với người thân.

Hướng điều chỉnh:

- Dành ít nhất 15 phút chất lượng mỗi ngày cho con: Tắt điện thoại, lắng nghe con kể chuyện trường lớp, bạn bè.

- Dừng nói "bố mẹ vì con", hãy hỏi "hôm nay con vui nhất điều gì?".

- Tạo ra những nghi lễ gia đình nho nhỏ: Ví dụ như "tối thứ Bảy xem phim cùng nhau", để trẻ cảm nhận sự gắn kết.

3. Gia đình kiểu yêu chiều quá mức

Biểu hiện thường thấy:

- Con đòi gì được nấy, không bao giờ bị từ chối.

- Con làm sai, bố mẹ luôn đứng ra dọn hậu quả.

- Luôn nghe câu cửa miệng: "Nó còn nhỏ, rồi lớn sẽ hiểu".

Vấn đề thật sự của những đứa trẻ:

Lớn lên trong môi trường được nuông chiều thái quá, trẻ có xu hướng ích kỷ, không quen đối mặt với thất bại. Chỉ cần một cú vấp nhẹ, chúng có thể sụp đổ. Tệ hơn, chúng đem theo tâm lý mình là trung tâm vũ trụ vào xã hội và đó là lúc cú sốc lớn ập đến.

Hướng điều chỉnh:

- Đặt ra giới hạn rõ ràng: Mỗi tuần chỉ được mua 1 món đồ chơi, mỗi ngày chỉ được dùng điện thoại 30 phút.

- Để trẻ chịu hậu quả tự nhiên: Làm đổ sữa thì phải tự lau, quên bài tập thì tự xin lỗi thầy cô.

- Giao việc nhà phù hợp độ tuổi: 3 tuổi biết vứt rác, 5 tuổi dọn bát, 8 tuổi tập nấu cơm, trách nhiệm được hình thành từ những việc nhỏ.

Giáo dục là sự kết hợp giữa tình yêu và chừng mực

Dạy con không phải là hy sinh mù quáng hay điều khiển tuyệt đối, mà là một hành trình trưởng thành song hành giữa cha mẹ và con cái. Cha mẹ nên là ngọn hải đăng soi sáng phương hướng, chứ không phải người cầm lái thay.

Hãy nhớ 3 điều cốt lõi:

- Độc lập quan trọng hơn hoàn hảo: Trẻ được phép sai, để trưởng thành từ thất bại.

- Sự hiện diện quý hơn vật chất: Điều con nhớ mãi không phải món đồ chơi đắt tiền, mà là buổi tối cùng ngồi ngắm sao với mẹ.

- Tôn trọng còn giá trị hơn chiều chuộng: Đối thoại như với một người bạn, trẻ sẽ học được cách làm người có chính kiến.

Nếu bạn thấy bóng dáng gia đình mình trong những kiểu trên, xin đừng vội lo lắng hay trách bản thân. Giáo dục là hành trình luôn có thể điều chỉnh. Nhận ra vấn đề đã là một bước tiến lớn.

Từ hôm nay, hãy thử trao cho con nhiều hơn một chút không gian, lắng nghe con nhiều hơn một chút kiên nhẫn và tin tưởng con nhiều hơn một chút can đảm. Bởi vì, một đứa trẻ “xuất sắc” không phải là đứa trẻ đạt 10 điểm mỗi bài kiểm tra mà là đứa trẻ có ánh sáng trong đôi mắt, có tình yêu trong trái tim và có phương hướng trong cuộc đời.

Và con đường đó chúng ta sẽ cùng con đi chậm rãi, nhưng vững vàng.