'Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc'- đề văn rất đặc biệt

Theo lịch của Bộ GD&ĐT, kỳ thi năm nay diễn ra trong hai ngày 26 và 27/6. Môn Ngữ văn "mở màn" cho ngày thi đầu tiên với thời gian làm bài 120 phút. Nhiều học sinh chia sẻ mong muốn đề thi năm nay có yếu tố gần gũi với cuộc sống, có cơ hội thể hiện quan điểm cá nhân trong phần nghị luận xã hội. Với kỳ thi năm nay, đề thi môn Văn còn có một điểm đặc biệt, đó là các ngữ liệu sẽ hoàn toàn không có trong sách giáo khoa.

Ngày 26/6, gần 1,17 triệu thí sinh trên cả nước chính thức bước vào buổi thi đầu tiên của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 với môn Ngữ văn. (Ảnh minh họa)

Đề Văn sau "đổi mới"

Năm 2025 đánh dấu kỳ thi tốt nghiệp THPT đầu tiên dành cho thế hệ học sinh học theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Cũng từ cột mốc này, đề thi Ngữ văn chính thức có bước chuyển mình rõ rệt: lần đầu tiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo không còn sử dụng ngữ liệu trích từ sách giáo khoa, mà lựa chọn các văn bản ngoài chương trình làm chất liệu ra đề. Sự thay đổi này không chỉ tạo nên sự khác biệt đáng kể, mà còn mở ra cơ hội để đề Văn "thoát xác" khỏi khuôn mẫu cũ, trở nên cởi mở, gợi mở và gần hơn với đời sống, giúp học sinh có không gian rộng lớn hơn để suy nghĩ, cảm nhận và sáng tạo theo cách riêng của mình.

Đề Văn năm 2025 đã làm được điều mà không phải năm nào cũng làm được: khiến thí sinh rời phòng thi với nụ cười nhẹ nhõm, không vì đề dễ, mà vì đề thực sự có sức chạm. Một đề văn tinh tế, đúng lúc, đúng cảm xúc, đủ sâu để lắng lại, đủ gần để ai cũng có thể viết bằng chính trải nghiệm của mình.

Theo TS Trịnh Thu Tuyết (giáo viên Trường THCS và THPT Lương Thế Vinh, Hà Nội), cho rằng đề văn năm nay đã bám sát cấu trúc đề thi tham khảo được Bộ GD-ĐT công bố trước đó. Nội dung các câu hỏi phần Đọc hiểu và phần Viết trong đề thi đều thuộc phạm vi kiến thức và kĩ năng theo “Yêu cầu cần đạt” của môn Ngữ văn - Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018.

Nhận xét về đề Ngữ văn tốt nghiệp THPT 2025, thạc sĩ Nguyễn Phước Bảo Khôi, Giảng viên Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm TPHCM cho rằng, đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 mang đậm hơi thở cuộc sống, gắn bó mật thiết với hiện tình đất nước, vừa đánh thức ý thức trân trọng quá khứ vừa khơi gợi tinh thần trách nhiệm với những chuyển mình của dân tộc. Hơn thế đề thi đã đảm bảo rất tốt định hướng phát triển phẩm chất - năng lực của chương trình Ngữ văn 2018 mà đạt được mức phân hóa cao.

Trong đó, phần Đọc hiểu có ngữ liệu là đoạn trích một truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu, vốn là một cây bút nổi bật với phong cách tự sự đậm tính triết luận. Do vậy chủ đề, giá trị nội dung của ngữ liệu là chất liệu rất tốt để học sinh khai thác trong những câu hỏi sau, đặc biệt là phần nghị luận xã hội. Hệ thống câu hỏi đọc hiểu bám sát yêu cầu cần đạt về kĩ năng đọc truyện ngắn của Chương trình Ngữ văn 2018 khi đề cập đến các yếu tố như ngôi kể, chi tiết tiêu biểu, nội dung chủ đề và một số nét đặc sắc nghệ thuật làm rõ cho nội dung chủ đề. Câu hỏi thứ 5 không chỉ hay mà còn đáp ứng được yêu cầu so sánh văn bản văn học, vốn là một kiểu bài phổ biến ở lớp 12.

Phần viết đoạn nghị luận văn học đưa ra yêu cầu phân tích tình cảm của nhân vật Lê dành cho nhân vật Sơn, thực chất là một yêu cầu gắn với 1 biểu hiện cụ thể của thế giới tình cảm, cảm xúc trong nhân vật, vừa giúp người đọc hiểu rõ về nhân vật hơn, vừa đúng với yêu cầu triển khai đoạn văn (chỉ tập trung vào 1 vấn đề), lại có sẵn những bằng chứng đã được gợi ý từ các câu hỏi đọc hiểu ở trên.

Theo một số giáo viên, toàn đề thi xoay quanh trục nội dung từ đoạn trích trong truyện ngắn "Những vùng trời khác nhau" của nhà văn Nguyễn Minh Châu - một tác phẩm viết về thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nhưng lại mang chiều sâu vượt khỏi khuôn khổ chiến tranh. Đó là cuộc trò chuyện giữa hai người lính: Lê và Sơn đến từ hai vùng đất khác nhau, cùng chia sẻ giấc mơ về những điều đẹp đẽ trong hòa bình. Câu chuyện rất nhỏ, rất đời, nhưng chứa đựng những điều rất lớn: tình đồng chí, tình quê hương, khát vọng đoàn tụ, và đặc biệt là một cái nhìn sâu xa về sự gắn bó không thể tách rời giữa các vùng miền trong một đất nước thống nhất.

Trong một năm mà đất nước đang chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử trọng đại từ việc sáp nhập, điều chỉnh địa giới hành chính các tỉnh thành, đến sự thay đổi của cả thế hệ học sinh bước vào kỳ thi theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đề Văn này lại càng trở nên đặc biệt.

Câu chủ đề của phần Nghị luận xã hội: “Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc” không chỉ là một hình ảnh rất đẹp, mà còn là một thông điệp mang tính nhân văn sâu sắc. Nó chạm đến cảm xúc của hàng triệu người dân Việt Nam khi nhắc nhở rằng mỗi vùng đất dù là nông thôn hay thành thị, biên giới hay hải đảo đều là một phần máu thịt không thể tách rời của Tổ quốc.

Không chỉ là một bài kiểm tra năng lực ngữ văn, đề thi năm nay còn tiếp cận theo hướng liên văn hóa, liên không gian và thời gian. Nó không chỉ dừng lại ở văn học, mà còn mở rộng sang lịch sử với bối cảnh kháng chiến, sang địa lý với hình ảnh các vùng trời quê hương, và thậm chí cả chính trị với sự chuyển mình hành chính của đất nước. Một đề thi mà học sinh có thể viết từ lòng yêu nước, từ trải nghiệm gia đình, từ ký ức về nơi mình lớn lên, hoặc từ chính những gì đang diễn ra trên bản tin thời sự mỗi ngày.